«Айбары асқақ Ата Заңым»

Қазақстан Республикасының Конституция күніне орай,2023 жылдың 28 тамызында Көкшетау қаласының зағип және нашар көретін азаматтардың қалалық арнаулы кітапханасының оқырмандарымен тарих сабағы өтті, онда Ақмола облысының тарихи мұрасы мен тарихи  тұлғасына байланысты Қазақтың құқығы мәселелері талқыланды.

Қазақтың әдет-ғұрып құқығы-бұл қазақ қоғамының өткен кезеңдегі әртүрлі құқықтық қатынастарын реттейтін құқықтық нормалар мен әдет-ғұрыптардың жиынтығы. Ғасырлар бойы қалыптасқан және жетілдірілген ауызша "адат" қазақтың қарапайым құқығының басты қайнар көзі болып табылады.

Қазақтардың әдеттегі құқығын дамытуда би институты үлкен рөл атқарды, олардың көпшілігі "би" терминінің түркі немесе ежелгі түркі тамыры бар деп санайды. Ш. Уәлиханов бұл сөздің негізін сот дегенді білдіретін "бек" және "бей" түркі сөздерімен байланыстырды, бұл терминнің тағы бірнеше этимологиясы бар, мысалы – "шешімдердегі кемеңгер, шешен " (Л.А. Словохотов) сөзді білдіреді.

XV-XVIII ғасырлардағы қазақ қоғамында билер соты негізгі сот билігін иеленді. Құқықтық тұрғыдан алғанда, биліктің қызметін заң жүзінде жеткілікті дәрежеде өкілеттігі бар, әдет-ғұрып құқығын білетін және шешендік қабілеті бар кез келген еркін қауым мүшесі атқара алады. Сонымен қатар хан билер сотының шешімдерін қайта қарау құқығына ие жоғары сот билігіне ие болды. Шешендер – шешендер мен билер халқымыздың тарихында маңызды орын алатыны сөзсіз. Өңіріміздің көрнекті билерінің естелігі ауыз әдебиетінде, жазба әдебиетінде де, сәулет өнерінде де мәңгілікке сақталған. Билердің салған кесенелері Қазақстанның киелі жерлер картасына енгізілді. Ақмола облысы аумағында орналасқан Бөгембай би, Дүйсен би, Нияз би, Асат би, Саққұлақ би, Едіге би сияқты киелі ескерткіш-кесенелер  таңымал болып саналады.

Кітапхана қызметкерлері мене оның оқырмандарына кездесуді ұйымдастыруға белсенді қатысқаныңыз үшіналғысымызды білдіреміз:

Танибергенова Мария Васильевна- Ақмола облысының «Қазақ зағиптар қоғамы" филиалының төрайымы

Сагандыкова Жадыра Набиевна –кітапха меңгерушісі

Аккалиева Асылтас Бауржановна-кітапханашы

Байгенжина Анар Еркеновна-кітапханашы

Искакова Гульнар Айтбаевна

Оладько Светлана Анатольевна

Оладько Михаил Иванович

Канурова Даметкен Калкеновна